Het huis van het lichaam beter bewoonbaar maken
Category : Lichaam en geest
Opvallend aan de antroposofische psychiatrische zorg is de grote rol die de zorg voor het lichaam speelt. Bij een rondgang door de kliniek vallen het grote houten bad en de massagetafel bij de fysiotherapeuten op en de geur van etherische oliën die er regelmatig in de lucht hangt. Naast de euritmietherapie, die in een volgend nummer uitgebreider aan de orde zal komen, vormen de antroposofische fysiotherapie en de uitwendige medicatie in de vorm van inwrijvingen, pakkingen, wikkels en baden een essentieel onderdeel van de behandeling.
Een gesprek met twee van de medewerkers die hiermee veel ervaring hebben.
Hans van Herwaarden, fysiotherapeut, zegt het zo: “In de normale ontwikkeling van een mens staat in de eerste jaren het fysieke voorop; hiermee leggen we de basis voor de geestelijke ontwikkeling. Eigenlijk doen we hetzelfde bij de patiënten die bij ons binnenkomen: door de beleving en bewustwording van het lichaam te versterken, activeren we het vermogen tot geestelijke verandering.”
Vanuit de antroposofische visie op gezondheid beschouwen we ziekte als een verstoring van de harmonie tussen geest, lichaam en ziel. Vandaar dat de lichamelijke conditie van elke patiënt onderdeel is van de beeldvorming om tot een diagnose te komen. De fysiotherapeut en de verpleegkundige ontmoeten iedere patiënt in de eerste dagen van de opname. “We letten dan bijvoorbeeld op: is iemand warm of koud, is de huid vochtig of droog, ademt iemand hoog of laag en hoe bewegelijk of vast is het lijf. In de multidisciplinaire bespreking van iedere nieuwe patiënt brengen wij deze observaties in en voeren we met elkaar de discussie die tot een gedeelde beeldvorming en behandelplan leidt “, zo vertelt verpleegkundige Petra van Rooijen.
Bij een flink deel van de patiënten vormt individuele fysiotherapie vervolgens een onderdeel van de behandeling; dat kan zijn in de vorm van bad therapie, massage of oefeningen. “Alles met als doel het lichaam in beweging te brengen, en via dat lichaam ook de geest. In die houten kuip geven we bijvoorbeeld depressieve patiënten een borstelbad. Je ziet iemand bij wie lichamelijk en geestelijk eigenlijk alles is stilgevallen, dan weer kleur en expressie op de wangen krijgen,” aldus van Herwaarden. “Ook een koortsbad, waarbij we het badwater geleidelijk van lichaamstemperatuur tot 40 graden opvoeren, kan bij mensen die zichzelf niet warm kunnen houden, het effect van koorts nabootsen, en daarmee iets doorbreken.”
De inwrijvingen, pakkingen en baden die de verpleegkundigen toepassen zijn een vorm van uitwendige medicatie met antroposofische middelen, en worden dus voorgeschreven door de arts. “Een mosterdbad voor de voeten en onderbenen helpt bijvoorbeeld fantastisch tegen hoofdpijn, of een gembercompres op de nierstreek geeft met haar zacht gloeiende warmte een ankerpunt voor onrustige gedachten,” vertelt Van Rooijen, gevraagd naar voorbeelden. Dergelijke behandelingen worden meestal in een serie van zeven, twee maal per week, toegepast. “Hoewel voor veel van onze patiënten fysieke nabijheid en aanraking in eerste instantie moeilijk is, zijn de meeste verwonderd over het effect van zulke simpele behandelingen. Men ervaart heel direct een verandering in lichaamsbeleving: als je voeten warm zijn horen ze echt bij je lichaam, na een massage voel je de huid als afgrenzing van het lichaam, en dat is een prettige sensatie. Ook voor ons als verpleegkundigen is het fijn om de beschikking te hebben over een uitgebreider medicamenteus repertoire, bijvoorbeeld een middel als een voetinwrijving met lavendelolie tegen slaapproblemen. De avonddienst is in onze kliniek voor verpleegkundigen dan ook een intensief dagdeel.”
Naast de toepassing binnen de kliniek worden inwrijvingen en compressen ook steeds vaker poliklinisch gegeven, en geleerd als vorm van zelfmedicatie in groepen binnen de deeltijd en polikliniek. Via een huiscursus voor nieuwe verpleegkundigen, en natuurlijk in de nascholing van de beroepsverenigingen voor antroposofische verpleegkundigen en therapeuten, worden de benodigde vaardigheden doorgegeven en op peil gehouden. “Het huis van het lichaam, dat goed verzorgd moet worden om het goed te kunnen bewonen, is een metafoor die de meeste van onze patiënten en ons als werkers sterk aanspreekt”, zo concluderen Hans en Petra. as